Malcolm sinh năm 1031, là con trai của vua Duncan I của Scotland và người phu nhân cùng họ hàng với Siward, Bá tước xứ Northumberland.[1] Khi cha của ông bị ám sát vào năm 1040, Malcolm không được kế vị ngai vàng. Tại thời điểm này, hệ thống kế vị của Scotland được xen kẽ giữa các dòng hậu duệ khác nhau của cùng một gia đình hoàng gia.[lower-alpha 1] Vì vậy, vị vua mới được chọn từ một dòng dõi hoàng gia khác là Macbeth, người đã giết Duncan I trong trận chiến.[3] Malcolm lại giết Macbeth trong trận chiến năm 1057, nhưng Lulach, con riêng của vợ Macbeth lại được chọn làm vua.[3][4] Điều này đã phá vỡ và thay thế mô hình lên ngôi vua.[4] Lulach chỉ trị vì vài tháng cho đến khi ông ta cũng bị giết bởi Malcolm lúc mới 22 tuổi.[5] Malcolm cuối cùng đã kế vị Lulach và thay đổi quyền kế vị cho các con trai của mình cùng con cháu của họ. Điều này khiến Scotland giống như các quốc gia châu Âu khác trong việc giữ và kế vị ngai vàng trên cùng một triều đại.[5]